بازی های ذهن:

بازی های ذهن : شاید تجربه این موضوع را داشته باشید که در اوج خوشحالی و حال خوب، دچار احساس ناخوشایندی از حسرت، نارضایتی، اضطراب یا نگرانی شده اید.

این موضوع می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از دلایل این امر بازی های ذهنی است. ذهن می تواند بازی های مسموم زیادی راه بیندازد و حال خوشایند ما را به حالی ناخوشایند تبدیل کند. یکی از این بازی ها، سفر در زمان است. اجازه بدهید این بازی را با بیان یک داستان کوتاه بیشتر توضیح بدهم:

بازی ذهن “سفر در زمان” :

مریم دقایقی پیش خبر قبولی اش در کنکور را شنیده و متوجه شده است که در رشته پزشکی و در یک دانشگاه بسیار خوب که انتخاب اولش بوده پذیرفته شده است. این خبر مریم را بسیار خوشحال کرده است. برق شادی در چشمانش می درخشد و صدایش از ذوق و خوشحالی زیاد می لرزد. شنیدن این خبر جدی ترین آرزوی چند سال اخیر او بوده و الان این آرزو محقق شده است. مریم گوشی تلفن را بر می دارد تا  دوستانش را در خوشحالی این خبر شریک کند. چند دقیقه ای به صحبت کردن با دوستان و خوشحالی می گذرد. مریم می نشیند و در حالی که لبخند بر لب دارد به آینده فکر می کند. خودش را می بیند که برای ثبت نام وارد دانشگاه شده است. ناگهان چهره گشوده اش جمع می شود، لبخند بازش کوچک و کوچکتر شده و برق خوشحالی از چشمانش می رود. چه اتفاقی برای مریم افتاده است؟

او در ذهنش به آینده سه ماه آینده سفر کرده و با خودش فکر می کند اگر نتوانم از پس امتحانات پایان ترم بربیام چه؟ اگر نتوانم دوستان خوبی در دانشگاه انتخاب کنم چه باید بکنم؟

طولی نمی کشد که احساس نگرانی و اضطراب وجود مریم را در بر می گیرد. دیگر از آن ذوق و شوق خبری نیست. ذهن مریم درگیر آینده ای شده است که نیامده و معلوم هم نیست زمان آمدن حاوی همان اتفاقاتی باشد که مریم در ذهن خود دارد. دقایقی از وقت مریم که می توانست صرف لذت بردن از موفقیت اش شود، صرف نگرانی و اضطرابی بی مورد می شود. پس از آن مریم به یاد مادر بزرگش می افتد که سال پیش فوت شد. با خودش می گوید چقدر مادربزرگم دوست داشت پزشک شدن من را ببیند ولی حیف او فوت شد و الان نیست تا این خبر را بشنود. غم و ناراحتی، حسرت دیدار مادربزرگ و ای کاش های بسیار دیگر حال مریم را دگرگون می کنند. هنوز ساعتی از خبر خوشحال کننده قبولی اش نگذشته که احساسات ناخوشایند زیادی بر او چیره شده اند.

چه چیزی باعث تجربه حال ناخوشایند مریم شده است؟

بازی ذهن در سفر به آینده ای که نیامده و گذشته ای که هرگز باز نمی گردد. زمانی که ما در زمان و مکان خاصی هستیم و ذهن ما به زمان یا مکان دیگری می رود و موضوعاتی را در آنجا پیش بینی که می کند که یا محتمل نیستند و یا در صورت اتفاق افتادنشان کاری از ما برای مقابله با آنها بر نمی آید، ذهن ما را بازی داده است. ممکن اس ما ساعتها در این بازی غرق شویم و احساسات ناخوشایند و پرفشاری را تجربه کنیم. گاهی شدت این احساسات و فراوانی یا سرعت حرکت افکار غیر منطقی به حدی است که ما از انجام کاری لازم و ضروی منصرف می شویم. افرادی که دچار کمال گرایی های افراطی هستند، به این شکل از ذهن بازی می خورند.

مثالی دیگر :

بهروز برای استخدام در یک شرکت مهندسی فرم پر کرده است. امروز از آن شرکت با او تماس گرفته اند و او را برای مصاحبه استخدامی دعوت کرده اند. لازم است بهروز فردا برای مصاحبه به شرکت برود. او از این تماس بسیار خوشحال است چرا که شرایط کاری این شرکت با آنچه او می خواست بسیار همخوان است. بالاخره مشغول به کاری می شود که شش سال از عمرش را صرف تحصیلات عالی در آن رشته کرده بود. بهروز با معدل بسیار خوبی مقطع کارشناسی ارشد را به پایان رسانده و در مهندسی کامپیوتر تجربه عملی زیادی دارد و در کار حرفه ای خودش بسیار موفق است. اما ناگهان تصویر مصاحبه در ذهنش مجسم می شود و به خودش می گوید اگر مصاحبه کننده از من سئوالاتی بپرسد که من به آنها مسلط نیستم، چه؟ اگر این مصاحبه انجام شود و من موفق شوم اما فرد دیگری را که حقوق کمتری درخواست کرده استخدام کنند، چه؟ اگر در این شرکت استخدام شوم ولی شرکت دیگری که شرایط بهتری دارد آگهی استخدامی بزند و نیرو بخواهد، چه؟

این افکار و احساسات به حدی بهروز را درگیر می کنند که گوشی تلفن را بر می دارد و با شرکت تماس می گیرد و قرار مصاحبه اش را کنسل می کند.

جلو رفتن ذهن در زمان، پیش گویی اتفاقات ناخوشایند و نگران کننده مشکل بسیاری از افرادی است که دچار مشکلات اضطرابی هستند. همین مشکل را به شکل دیگر افرادی دارند که دچار مشکلات افت خلق و افسردگی هستند به این شکل که فکرشان در زمان به عقب رفته و خاطره تمام شکست ها، جدایی ها یا اتفاقات ناخوشایند زندگیشان را مرور می کند.

همراه نبودن ذهن با فرد باعث می شود حال ناخوشایندی را تجربه کند. تمرینات ذهن آگاهی کمک می دهد فرد حضور در لحظه حال را تمرین کرده و از تجربه احساسات ناخوشایند پیشگیری نماید.

فائقه رزاقی کارشناس ارشد مشاوره

مسئول بخش آموزش کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره پویش