مهارت ذهن آگاهی برای رواندرمانگر

لزوم مهارت ذهن آگاهی برای رواندرمانگر 

نیاز مشاوران و رواندرمانگران به یادگیری مهارت های ذهن آگاهی، مشاوران و درمانگران مختلف دلایل متفاوت و متنوعی برای انتخاب این حرفه به عنوان شغل خود دارند اما دلیل این انتخاب هر چه باشد، فشار حمایت از دیگران بر سلامتی و بهزیستی آنان اثر می گذارد. زمانی که درمانگر به طور دائم در معرض موقعیت های سخت عاطفی قرار می گیرد و مجبور است دائما به صورت حرفه ای دلسوزی و همدردی نماید، خود در معرض فرسودگی روانی قرار می گیرد.

عوامل موثر در فرسودگی روانی :

چهار عامل کلیدی مرتبط با استرس که منجر به افزایش خطر فرسودگی روانی می شوند عبارتند از:

–          تعیین اهداف خیلی بزرگ

–          درک محدود از توانایی های خود

–          انکار تاثیر کار بسیار زیاد

–          نادیده گرفتن فشار زیاد

برای مشاوران و رواندرمانگران عامل پنجمی نیز وجود دارد و آن مواجهه دائم با افکار منفی، فکر خودکشی، بدبینی، خود تخریبی و خود آزاری است.

رابطه خاص و منحصر به فرد مراجع و درمانگر، باعث می شود از نظر عاطفی رابطه نزدیک و صمیمی بین آنها برقرار شود که از خیلی جهات قرینه نیست. بعنوان مثال در نقش حرفه ای از درمانگر انتظار می رود که همیشه دوستانه برخورد کند، صبور باشد و مراجع را درک نماید. وظیفه بهبود حال درمانگر پس از پایان هر جلسه مشاوره و درمان، به عهده خود اوست. یادگیری این موضوع مهم که درمانگر در طول روز کاری به نیازهای خود آگاه و حساس باشد می تواند به سرعت و کیفیت بهبود حال او پس از هر جلسه مشاوره و درمان کمک نماید. انجام تمرینات ذهن آگاهی یکی از راه های مفیدی است که می توان بر حصول به این هدف انتخاب نمود.

ذهن آگاهی بعنوان یک روش خود مراقبتی:

با در نظر گرفتن فوایدی که برای اشکال مختلف آموزش ذهن آگاهی برای گروه های مختلف مردم گزارش شده است، جای تعجب نیست که ذهن آگاهی برای درمانگران نیز مفید باشد. هم اکنون ذهن آگاهی به عنوان یک تمرین مهم خودمراقبتی برای متخصصان رشته هایی تلقی می شد که کار آنها کمک به دیگران است. این افراد می توانند از ذهن آگاهی برای کاهش استرس، اضطراب و فرسودگی روانی کمک بگیرند.

نتایج پژوهشی که توسط ایرونیگ و همکاران ( 2012) انجام شده است، نشان می دهد متخصصان بهداشت و درمان با کمک ذهن آگاهی می توانند نسبت به کمال گرایی، نیاز به ایجاد ثبات در دیگران و تمایل ناخودآگاه به تمرکز بر نیازهای دیگران آگاهی بیشتری پیدا کنند، بنابراین شرکت در برنامه آموزشی ذهن آگاهی باعث شد آنها تفکر عمیق تری نسبت به خود و رویکردشان نسبت به شغلشان داشته باشند. شرکت کنندگان همچنین حس می کردند نسبت به خودشان مهربان تر شده و متوجه تغییر در دیدگاهشان نسبت به تمرینات خود مراقبتی شده اند.

آیا ذهن آگاهی و خودآگاهی به یک معناست ؟

از دیدگاه روانشناسی مدرن غربی، اگرچه ذهن آگاهی و خودآگاهی یکی نیستند ولی شباهتهایی بین ذهن آگاهی و تئوری های خودآگاهی وجود دارد. خود آگاهی عبارت است از هدایت توجه به سمت ایده آل ها و استانداردهای خود از جمله: ارزش های شخصی، اهداف و هنجارهای فردی و فرهنگی که باعث می شود فرد بتواند آنها را بهتر و عمیق تر تجربه کند. افزایش خودآگاهی منجر به سطوح بالاتری از رشد اخلاقی خواهد شد. همچنین ممکن است باعث آگاهی بیشتر نسبت به هرگونه تعارض بین وضعیت «خودآگاهی» و وضعیت معمول شود. برای بر طرف کردن این حالت، فرد یا باید سخت کار کند تا این تعارض را به حداقل برساند و اینکه به طور کلی از آن اجتناب کند، چون این تعارض بسیار ناخوشایند است. از نظر هویر (2002) این خودآگاهی نوعی مختل از خودآگاهی است در حالی که خودآگاهی کارکردی باافزایش صلاحیت ( خودکارآمدی) فردی همراه است. از این نظر، ذهن آگاهی شامل وجوهی از خودآگاهی عملکردی است.  

در حالی که خودآگاهی فقط بر تجربیات فردی تمرکز داردف اما ذهن آگاهی شامل آگاهی از دنیای وسیع بوده و فقط متمرکز بر خود فرد نیست. این فرض مطرح است که توجه ما اغلب خیلی سریع از چیزی به چیز دیگر می پرد. در فرهنگ آسیایی به این ویژگی «ذهن میمونی» گفته می شود که اشاره به میمون های روی درخت دارد که به طور دائم از شاخه ای به شاخه دیگر و از درختی به درخت دیگر می پرند.

یک تفاوت و تمایر مهم بین ذهن آگاهی و مفهوم خودآگاهی این است که هوشیاری ذهن آگاهانه، واکنشی نیست. هوشیاری ذهن آگاهانه، باعث تسهیل بینش فراشناختی شده و فضایی را برای مشاهده افکار، احساسات و عملکرد خود ایجاد می کند. تیچ نات هان، راهب بودایی معروف، این موضوع را اینگونه توصیف می کند:« در زمان مراقبه به نظر می رسد دو خود داریم: یکی از آنها رودخانه جاری افکار و احساسات است و دیگری خورشید آگاهی است که بر آنها می درخشد.»

لزوم مهارت ذهن آگاهی برای رواندرمانگر:

اولین گام در جهت ذهن آگاهی، آگاهی از ذهن میمونی است. در آگاهی از توجه، قضاوت نکردن بسیار مهم است. بهترین تعریف قضاوت نکردن عبارت است از عدم واکنش احساسی – انگیزشی. عدم قضاوت در مورد خودتان یا تجربیات تان، دیدگاه جدیدی نسبت به موقعیت،  محیط اطراف و یا خود ایجاد می کند و همچنین باعث انتخاب های رفتاری و شناختی بیشتری خواهد شد.آگاهی از توجه همچنین با شکل مثبت و فعالی از پذیرش همراه است. در این شرایط به جای تسلیم، ناامیدی و انتظارات منفی نسبت به آینده، از آنچه اتفاق می افتد احساس و نوع پاسخ خود به موقعیت آگاه هستید.