فرسودگی شغلی در مشاوران و رواندرمانگران:
پژوهش ها نشان می دهند در برخی از مواقع تمامی مشاوران و رواندرمانگران دچار احساسی موسوم به فرسودگی شغلی می شوند. سندروم فرسودگی شغلی پیشرونده بوده و می تواند از یک احساس خستگی هیجانی آغاز شده و تا از کار افتادگی تداوم یابد. اگر این سندروم در مراحل اولیه شناسایی شود، براحتی قابل درمان است.
فشار مضاعف بر رواندرمانگران:
بدیهی است زمانی که فشار های روانی وارد بر همه افراد یک جامعه بالا باشد، مشاوران نه تنها از این فشار در امان نیستند بلکه به شکل مضاعفی در معرض آن قرار می گیرند. از سویی فشاری که تجربه می کنند مانند سایر شهروندان آن جامعه است از سوی دیگر به علت کار با مراجعانی که تحت فشار روانی رایج آن جامعه هستند بیش از سایرین سنگینی آن را متحمل می شوند. گرچه انتظار می رود مهارتهای مقابله ای و تاب آوری مشاوران و درمانگران بیش از سایر افراد جامعه باشد، اما این امر مانع از آن نمی شود که آنان به صورت مزمن در معرض فشار روانی قرار نگیرند.
چنین شرایطی در زمان بروز مشکلاتی مانند پاندمی کرونا کاملا مشهود است. از سویی درمانگران مانند هر شهروندی که بنا به اقتضای شغلی خویش ناگزیز به ارتباط با دیگران است، در معرض فشار روانی احتمال ابتلا خود و یا انتقال بیماری به خانواده شان قرار دارند و از سوی دیگر با بالا رفتن آمار مبتلایان و افرادی که ناشی از بیماری فوت شده اند، آمار مراجعانی که در مواجهه با سوگ نیاز به کمک های روانشناختی داشته و یا برای مقابله با بیماری نیاز به حفظ روحیه خویش دارند، افزایش می یابد. به این ترتیب درمانگران در معرض فشار مضاعف روانی ناشی از شیوع این بیماری قرار می گیرند.
عوامل تشدید سندروم افسردگی:
فشارهای روانی مزمن و طولانی یکی از عوامل ایجاد و تشدید سندورم فرسودگی شغلی هستند. تمامی مشاوران و رواندرمانگران در معرض ابتلا به این عارضه هستند حتی مشاوران با تجربه نیز گاهی در شناخت علائم آغازین این سندورم ناتوان هستند و علائمی را که در خود احساس می کنند به عوامل دیگری نسبت می دهند.
برای بسیاری از رواندرمانگران و مشاوران اعتراف به فرسودگی شغلی در خلوت خودشان نیز دشوار است چه رسد به آنکه بخواهند برای ارزیابی و درمان کاری انجام دهند . اما همانطور که می دانیم اولین گام برای بهبود یک عارضه، آگاهی به آن، به رسمیت شناختن و سپس انجام کارهای موثر برای آن است.
علائم فرسودگی شغلی متنوع بوده و نشان دهنده این موضوع هستند که مشاور به سبب کار مشاوره از لحاظ هیجانی ضعیف شده است و می خواهد از کار خود عقب بکشد. ممکن است این احساس به او دست دهد که بیش از حد کار می کند و قادر نیست کار زیاد خود را کنترل کند. در حالات شدیدتر سندروم فرسودگی شغلی، فرد کار خود را بی حاصل و بی نتیجه می بیند و این امر باعث ناامیدی و درماندگی اش می شود.
علائم فرسودگی شغلی رواندرمانگر:
مشاورانی که فرسودگی شغلی را تجربه می کنند، معمولا از لحاظ جسمانی، عاطفی و ذهنی خسته هستند و بتدریج احساس می کنند نمی توانند با مراجع دیگری مشاوره داشته باشند. در این شرایط بودن در اتاق مشاور و درمان و گوش دادن به داستان مراجع بسیار خسته کننده و پرفشار می شود. درمانگر یا مشاوری که فرسودگی شغلی را تجربه می کند، شوق و اشتیاقش را برای کمک دادن به مراجعان از دست می دهد و علائم جسمانی نظیر سردرد، دل درد، اختلالات پوستی، فشار خون بالا و دردهای کمر و گردن را تجربه می کند. در این شرایط سیستم ایمنی او ضعیف شده و حتی احتمال ابتلا وی به بیماریهای ویروسی ( از جمله کرونا) افزایش می یابد.
فرسودگی شغلی می تواند کیفیت کار درمانگر را نیز تحت تاثیر قرار دهد، درمانگرانی که دچار این سندروم می شوند نگرشهای منفی نسبت به مراجعان پیدا می کنند و ممکن است در ذهن خود و یا به صورت واقعی مراجعان را به دلیل مشکلاتی که برای خودشان ایجاد کرده اند، سرزنش کنند. این امکان وجود دارد مشاوران مبتلا به این سندروم مراجع را نه بعنوان یک انسان که به دیده یک شئِی بنگرند. این نگرش منفی می تواند نسبت به سایر همکاران و محیط کار نیز تعمیم پیدا کند.
داشتن چنین نگرش منفی و ناکارآمدی در فرآیند مشاوره، بزرگترین علامت فرسودگی شغلی است. در این حالت درمانگر هیچ رضایتی از کارش ندارد و اغلب قادر نیست علائمی از موفقیت را در کارش ببیند. در مراحل پیشرفته این سندروم ممکن است مشاور و یا درمانگر در فکر کناره گیری از کارشان باشند.
چگونه سندروم فرسودگی شغلی را کنترل کنیم:
اگر پس از پایان جلسه مشاوره، در موقعیتی قرار گرفتید که فکر می کنید از لحاظ عاطفی و هیجانی صدمه خورده اید، می توانید هر چه زودتر راجع به احساسات تان با سرپرست و سوپروایزر خود صحبت کنید. رابطه مشاوره ای اساسا رابطه ای یک طرفه است به این معنا که مشاور «دهنده» و مراجع « گیرنده» است. چنین رابطه ای به ناچار انرژی هیجانی مشاور را کاهش می دهد. اگر درمانگر به بررسی خود بپردازد علائم فرسودگی شغلی که باعث تضعیف اش شده اند را در همان ابتدای ابتلا به فرسودگی شغلی در خواهد یافت.
برخی از درمانگران بیش از حد درگیر موضوعات مراجعانشان می شوند، مشکلات مراجعان را به خانه می برند و با مسائل مراجعانشان اشتغال ذهنی پیدا می کنند. لازم است از خطرات درگیر شدن بیش از حد با مراجع و مسائل او آگاه شد. مشاوران با تجربه ای که با مراجعان عصبانی، خشن و یا خودکشی گرا سروکار دارند، اغلب زمانهای بی نهایت استرس زایی را تحمل می کنند و بیشتر مستعد فرسودگی شغلی می شوند.
جدا بودن و تنها کار کردن نیز مشاور را به خطر فرسودگی شغلی نزدیک می کند زیرا در طول کار روزانه هیچ نوع حمایتی از جانب همکاران خود دریافت نمی کند. کار کردن در مراکزی که چند مشاور همزمان مشغول ارائه خدمات هستند این فرصت را به درمانگر می دهد تا در زمانهای استراحت خویش بتواند از تعاملات دو طرفه و رضایتبخش با همکارانش بهره مند شود.
تجربه فرسودگی شغلی فاجعه نیست، به شرط آنکه شناخته شده و به طور موثری با آن مقابله گردد. هر زمان از احساس فرسودگی شغلی خود آگاه شدید، مناسب ترین عمل را برای بازیافتن خود به کارگیرید تا دوباره شوق و اشتیاقی که در ابتدای کار داشتید را پیدا کنید.
در زیر پیشنهاداتی برای مقابله با سندروم فرسودگی شغلی آمده است:
– با نظارت مداوم خود، علائم فرسودگی شغلی را سریع تشخیص دهید.
– با سوپروایزرتان در مورد احساساتی که تجربه می کنید، صحبت کنید.
– کارهای اضافه خود را در حد امکان کم کنید.
– از تعطیلات خود استفاده کنید.
– از مراقبه برای کسب آرامش استفاده کنید.
– خودگویی های مثبت را جایگزین خودگویی های منفی کنید.
– انتظاراتتان را از خودتان پایین بیاورید.
– به خودتان اجازه بدهید از زندگی لذت ببرید و احساس خوشی داشته باشید.
– چنانچه با دشواریهای زندگی مراجعانتان اشتغال ذهنی پیدا کرده اید، با استفاده از تکنیک توقف فکر، به مبارزه با این اشتغال ذهنی بپردازید.
– به خود سخت نگیرید و شوخ طبعی را به زندگی تان بیفزایید.
– تفریحات شاد را در برنامه زندگی خود قرار دهید.
فائقه رزاقی مشاور و مسئول بخش آموزش کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره پویش
برداشت از کتاب: مفاهیم بنیادی و مباحث تخصصی در مشاوره
نوشته دیوید گلدارد
ترجمه دکتر سیمین حسینیان
انتشارات کمال تربیت
بدون دیدگاه