ضرورت رواندرمانی برای رواندرمانگران:

از زمان تخصصی شدن مشاغل در جوامع پیشرفته، یاری رساندن به افراد طالب کمک بر عهده حرفه های یاری رسان گذارده شده است. مشاوره و رواندرمانی از جمله حرفه های یاری رسانی است که مسئولیت آگاهی دادن و کمک به افرادی را بر عهده دارد که دچار چالشهای جدی در زندگی شده، از دردهای روانی رنج می برند و نیاز دارند درک شده، همدلی دریافت کرده و درمان شوند.

هدف اصلی در مشاوره و رواندرمانی چیست؟

هدف اصلی در مشاوره و رواندرمانی کمک به بالندگی مراجع است.  درمانگران و مشاوران برای دستیابی به این هدف مهم بخش عمده ای از انرژی روانی خود را صرف شنیدن ( با تمام وجود)، درک، همدلی و درمان مراجعان خویش می کنند. مشاوره و رواندرمانی بر اساس اصول ریشه ای و اساسی انجام می گیرد. یکی از این اصول ایجاد رابطه مشاوره ای و اتحاد درمانی است. این رابطه و اتحاد به مراجع و درمانجو کمک می دهد تا در شرایطی امن و آرام به شناسایی زخم های روانی خود دست یابد و با استفاده از نقاط قوت شخصیت و شرایط زندگی خویش برای درمان و بهبود خویش تلاش نماید. این امر زمانی حاصل می شود که درمانگر و مشاور توجهی مثبت و نامشروط به مراجع یا درمانجو داشته باشند.

درمانگران و مشاوران متخصص برای یاری رسانی حرفه ای آموزش می بینند. آنها ساعات زیادی را در دوره تحصیل به کارورزی مشغول شده و تحت نظر اساتید مجرب این رشته به یادگیری اصول حرفه ای کار خویش مشغول می شوند. اما یادگیری عمیق آنچه در این حرفه آموزش داده می شود، مستلزم آمادگی روانی بالایی است. در واقع زمانی این اصول به صورت نهادینه در جان درمانگر و مشاور می نشینند که فضای عاطفی و روانی وی مهیای این آموزه ها باشد.

تفاوت درمانگر و درمانجو چیست ؟

درمانگران و مشاوران نیز در جامعه ای زندگی می کنند که مراجعان و درمانجویان در آن بزرگ شده اند. آسیب های تربیتی و اجتماعی به صورت برابر می تواند درمانگران و درمانجویان را در معرض خطر قرار دهد. تفاوت درمانگران و درمانجویان در آشنایی با اصول سلامت، بهبود و انجام مستمر تمریناتی است که کمک می دهد رد پای آسیبها از جان و روان زدوده شوند. درمانگری می تواند در مسیر رشد شخصی و حرفه ای خویش موفق باشد که آموزه های علمی و عملی حرفه خویش را قبل از آنکه به اتاق درمان ببرد، برای خود اجرایی و عملیاتی نماید. روزانه وقت با کیفیتی را به زدودن رنج ها و آسیب های خود اختصاص دهد. برای برخی از درمانگران آسیب های دوره کودکی زخمهای عمیقی بر جای گذاشته اند. داشتن چنین زخم هایی مانع از ورود به حوزه مشاوره و رواندرمانی نیست. آنچه آسیب زننده است انکار این زخم ها، نادیده گرفتن آنها و عدم تلاش برای بهبود است.

رواندرمانگران بزرگ دنیا از بیان زخمهای روانی که در دوره کودکی و نوجوانی روح آنان را آزرده است ابایی نداشته اند. در واقع آنچه آنان را به درمانگرانی جهانی و موفق تبدیل نموده است دیدن این زخم ها، تامل درباره آنها و تلاش برای بهبود بوده است. مارشا لینهان، کریستین نف و آلیس میلر از جمله درمانگران معاصری هستند که می توانند سرمشق و الگوی عملی سایر درمانگران باشند.

علاوه بر روان زخم ها و آسیب های دوره کودکی که به طور مساوی درمانگران و درمانجویان را در بر می گیرد، فرسودگی های ناشی از شغل و حرفه مشاور و رواندرمانی نیز مشاروان و درمانگران را تهدید می نماید. مشاوران و درمانگران برای یاری رساندن به درمانجویان و مراجعان خود، با تمام وجود به دردهای آنان گوش می سپارند، عمیقا در تجارب آنها سهیم می شوند تا بتوانند آن همدلی را ارائه نمایند که برای درمانجویان و مراجعان شفا بخش و یاری دهنده است. این امر مستلزم صرف انرژی بسیار بالایی است.

تعریف هم وابستگی وضعیت بشری از زبان وایتفیلد:

وایتفیلد در کتاب خود تحت عنوان « هم وابستگی وضعیت بشری» هم وابستگی را اینگونه تعریف می کند:« بیماری، رفتار ناسازگارانه و یا رفتار مشکل آفرینی که در اثر زندگی کردن، کار کردن و به عبارت دیگر نزدیک بودن به شخص الکلی، وابسته به مواد مخدر و یا مبتلا به اختلالات روانی اتفاق می افتد. با توجه به این تعریف رواندرمانگران و مشاوران از دو سو در معرض ابتلا به این وضعیت هستند. از سویی زخم های کودکی و دردهای روانی ناشی از بودن در شرایط دشوار خانوادگی می تواند مشاور و درمانگر را در معرض ابتلا قرار دهد و از سوی دیگر کار کردن با افراد مبتلا به دشواری های رفتاری و یا اختلالات روانی می تواند  خطر مذکور را برای متخصصان این حرفه یاورانه به دنبال داشته باشد.

وایت فیلد اثرات ناشی از دشواری بزرگ شدن درخانواده های دشوار و دردهای روانی متعاقب آن را «هم وابستگی نوع اول» می نامد. بدیهی است درمانگران و مشاورانی که به این نوع از هم وابستگی دچار هستند بیش از سایر همکاران خود نیاز به دریافت کمک های تخصصی از سوی همکاران و سوپروایزران دارند. اما حتی آن دسته از درمانگران و مشاورانی که از نوع اول هم وابستگی رنج نمی برند، از ابتلا به نوع دوم هم وابستگی که در اثر کارکردن طولانی مدت با افراد دچار اختلالات روانی و یا دشواری های رفتاری رخ می دهد، در امان نیستند.

به این ترتیب خودشناسی عمیق، پی بردن به روان زخم های دوره کودکی، شرم و هم وابستگی و تلاش برای بهبود و درمان قبل از ورود به کار حرفه ای مشاوره و رواندرمانی  یک الزام و ضرورت است. به همین دلیل به دانشجویان دوره کارشناسی که مایل به ادامه تحصیل و ورود به حرفه مشاوره و رواندرمانی هستند توصیه می شود مشاوره و رواندرمانی خود را آغاز نمایند.

نشستن بر روی صندلی مراجع در اتاق درمان، به مشاور و رواندرمانگر کمک می کند شرایط مراجع خویش را بهتر درک نموده و همدلی موثرتری را ارائه نماید. درمانگری که قبل از ورود به اتاق درمان، به شناسایی زخم های روان خویش نائل شده و تمرین های جدی برای بهبود انجام داده است، زمانی که با درمانجوی خویش وارد تعامل می شود بهتر او را درک می کند. زمانی که برای درمان مراجع به سراغ پروتکل های درمانی می رود، بهتر می تواند تشخیص دهد کدام پروتکل برای کدام مراجع مناسب تر است و در اجرای مراحل درمان بهتر می تواند با مراجع خویش هم قدم و همراه باشد. درمانگری که برای بهبود خویش تمرینات جدی و مستمری را انجام داده است با چالشهای انجام تمرین ها آشناست و می تواند همزمان با ارائه تمرین و تکلیف، چالشهای ناگزیر آن را برای مراجع بازگو نماید. این امر به اتحاد درمانی و تقویت رابطه مشاوره ای کمک شایانی می نماید.

از سوی دیگر تمامی درمانگران و  مشاوران برای پیشگیری از فرسودگی شغلی نیازمند شرکت در گروه های رشدی و درمانی هستند که از همکاران آنها تشکیل می شود. مشورت با سوپرایزر و استفاده از جلسات درمان به مشاوران و رواندرمانگران کمک می دهد از خود در مقابل ابتلا به هم وابستگی نوع دوم و فرسودگی شغلی مراقبت نمایند.

فائقه رزاقی

مسئول بخش آموزش کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره پویش

منابع جهت مطالعه بیشتر:

• هم وابستگی وضعیت بشری، نوشته چارلز وایتفیلد، ترجمه حسام الدین معصومیان شرقی انتشارات حکیم
• وابستگی متقابل، نوشته ملودی بتی، ترجمه نسرین سلامت انتشارات دکلمه گران
• تحلیل سیستمی خانواده نوشته جان برادشاو، ترجمه مهدی قرچه داغی انتشارات لیوسا
• من، کودک، من نوشته جان برادشاو،ترجمه داوود محب علی انتشارات علمی
• بازگشت به خانه نوشته جان برادشاو، ترجمه رویا منجم انتشارات بنیاد مستضعفان
• How to find good therapist , Martha Anisworth
• Codependency Recovering: Wounded Souls Dancing, Burney
• Love is a choice, Roert Hemfelt
• Conquering Shame and Codependency 8 Steps To Freeing The True You , Darlene Lancer