تعریف نروترنسمیتر آندورفین:

تاثیرات آندورفین : احساس «رضایت»، نام احساسی است که در اثر ترشح آندورفین ایجاد می شود. اما جالب این جاست که این نروترنسمیتر زمانهایی که حالمان خوب است ترشح نمی شود، بلکه درد جسمانی است که ترشح این ماده را راه اندازی می کند. بعنوان مثال ممکن است به شدت زمین خورده و یا تصادف کرده باشید، آندورفین ترشح شده باعث می شود درد شدیدی را تجربه نکنید و یا علیرغم آسیبی که دیده اید، احساس کنید حالتان خوب است. آندورفین این احساس را به شما می دهد تا بتوانید برای کمک گرفتن یا بهبود زخمهای خود کاری کنید.

چه مواقعی آندورفین در بدن ترشح می شود :

آندورفین زمانی در مغز ترشح می شود که فرد توانایی خود را به حدی از دست بدهد که تحت فشار قرار بگیرد. حتی زمانی که فیلم ناراحت کننده ای را می بینید مورفین طبیعی در بدن آزاد می شود این مسئله به ما یادآوری می کند  که آندورفین نروترنسمیتری برای خوشگذرانی نیست، بلکه برای لحظاتی است که باید در زندگی مبارزه کنیم. به همین علت تجربه شناخته شده آندورفین را حالت « رضایت دونده» می نامند. اما این احساس زمانی تولید می شود که ورزش کردن به درد ختم شود. ما خلق نشده ایم که از روی قصد درد را به خودمان تحمیل کنیم تا احساس خوبی را تجربه کنیم. اما آندورفین به ما این کمک را می دهد تا برای تلاشها و دردهای ضروری و ناگزیر زندگی، تاب آور تر شویم.

اجداد ما در گذشته های دور زمانی که در غارها زندگی می کردند و برای بقا به معنای واقعی می جنگیدند، به آندورفین نیاز داشتند تا بتوانند درد زخمهای ناشی از درگیری با حیوانات را تاب بیاورند و بدوند تا به غار یا پناهگاهشان برسند.

آندورفین در دو حالت دیگر نیز ترشح می شود: زمانی که از ته دل می خندید و زمانی که گریه می کنید! زمانی که از ته دل می خندید انقباض و انبساط های درون حفره شکمی باعث ترشح آندورفین می شوند و شما احساس خوبی را تجربه می کنید. معمولا پس از یک خنده سیر و از ته دل، می گوییم:« آخییی…. مدتها بود اینجوری نخندیده بودم» حسی که با بیان این جمله قصد بیانش را داریم به ترشح آندورفین مربوط است. از سوی دیگر گریه نیز همان انقباض و انبساط ها را درون ما بر می انگیزد و دوباره ترشح آندورفین باعث می شود بعد از گریه احساس سبکی کنیم.

احساس فوق العاده ناشی از ترشح آندورفین همیشه در زمان کوتاهی از بین می رود چرا که به این طریق احتمال بقا افزایش می یابد. سرپوش گذاشتن بر درد احساس خوبی به وجود می آورد اما برای تسکین آن باید درد را احساس کنید تا برای رفع آن اقدام کنید.

ورزش کردن احساس سرخوشی را به وجود می آورد اما اگر به طور روزانه ورزش خاصی را تمرین کنید،دیگر آن پاسخ اولیه را دریافت نمی کنید. بنابراین مجبور خواهید بود تا حد درد کشیدن شدت ورزش خود را افزایش دهید تا ترشح آندورفین تحریک شود و از طرفی اگر بخواهید با فشار آوردن به بدن خود آندورفین را تجربه کنید مجبور خواهید بود برای کسب همان میزان احساس خوب، هر بار فشار بیشتری به خود وارد کنید. یکی از دلایل خودزنی های افرادی که از احساس پوچی عمیق رنج می برند همین امر است. آنها برای تجربه آندورفین از شیوه آسیب زننده استفاده می کنند و هر بار ناگزیر هستند میزان آسیب بیشتری به خود وارد کنند تا همان میزان احساس خوشایند را تجربه کنند.

آسیب رساندن به خود با هدف ترشح آندورفین روش نادرستی است که فرد را به دام چرخه ای معیوب و غمبار می اندازد. چرا که فرد باید پیوسته آسیب بیشتری به خود وارد کند تا به میزان سابق آندورفین ترشح شود. ماندن افراد در روابط آسیب رسان ( روابطی که در آن آسیب های جدی فیزیکی و عاطفی را تجربه می کنند) می تواند به این دلیل باشد که شیوه نادرستی را برای تجربه احساس خوشایند ناشی از ترشح آندورفین برگزیده اند. زمانی که فراموشی درد که ناشی از ترشح آندورفین است به پایان می رسد، ناگهان فرد با واقعیت و درد ناشی از زخم ها و آسیب های خود مواجه می شود.

ورزش کردن روش بسیار مناسبی برای تجربه حال خوب است چرا که به سلامتی و ورزیدگی فرد کمک می کند اما اگر فرد روی لذتی که در ابتدا از ورزش کردن کسب کرده است حساب باز کند، ممکن است ورزش را ادامه ندهد چون همانطور که گفته شد برنامه ورزشی یکسان بدون پیشرفته تر شدن حرکات، باعث ترشح آندورفین نمی شود. البته ورزش کردن بدون ترشح آندورفین نیز احساس خوبی ایجاد می کند چون خوبی که به سمت سر جریان می یابد را سرشار از اکسیژن می کند اما ورزش کردن صرفا برای بالا رفتن سطح آندورفین در بدن، نهایتا آسیب رسان است.

آندورفین و مورفین:

زمانی که آندورفین کشف شد آن را مورفین طبیعی نامیدند زیرا بسیار شبیه به مواد مخدر است با این تفاوت که توسط سیستم های درونی بدن تولید می شود. اما درست تر آن است که بگوییم مورفین همان آندورفین صنعتی است. دلیل آنکه هروئین و مشتقات دیگر تریاک روی افراد اثر می گذارند آن است که آنها با گیرنده های طبیعی آندورفین در اعصاب ما سازگار هستند.

مشتقات تریاک ( هروئین، اکسی کدون، مورفین و کدئین) ترشح آندورفین را تحریک می کنند اما عوارض جانبی وحشتناکی دارند:

• این مواد مکانیسم طبیعی مواد شیمیایی شادی بخش را تحت تاثیر قرار می دهند.
• در واقع فرد با استفاده از آنها بر دردهای خود سرپوش گذاشته است که این امر باعث می شود به طرز خطرناکی مراقبت شخصی را نادیده بگیرد.
• فرد به مصرف آنها عادت می کند، بنابراین برای اینکه تاثیر اولیه را دریافت کند آنها را بیشتر مصرف خواهد کرد.

عوارض جانبی این مواد سریعا روی هم انباشته شده و منجر به ترشح بیشتر مواد شیمیایی ناراحت کننده می شوند، بنابراین تمایل شدیدتری برای مصرف دوباره را در فرد ایجاد می کنند.

زمانی که استخوان پای فردی بشکند، آندورفین ترشح می شود و به تسکین درد ایجاد شده کمک می دهد، اما زمانیکه قلب کسی بشکند، آندورفینی ترشح نمی شود چون دردهای اجتماعی آندورفین را آزاد نمی کنند اما سرخوشی ناشی از آندورفین درد اجتماعی را می پوشاند. به همین دلیل است که افراد وسوسه می شوند تا سر حد درد جسمانی تلاش کنند تا شاید این درد باعث شود دردهای روانی و اجتماعیشان را احساس نکنند. متاسفانه نتیجه چنین تلاشی برای فراموشی، درد بیشتری را به دنبال خواهد داشت.

رفتارهای سالم برای ترشح آندورفین:

همیشه نیاز نیست برای ترشح آندورفین تا سرحد درد جسمانی تلاش کرد، میتوان از رفتارهای سالم و متنوعی برای ترشح این ماده کمک گرفت:

برای بیشتر خندیدن برنامه ریزی کنید:

خندیدن باعث می شود اندام های داخلی بدن خود به خود تکان خورده و در نتیجه آندروفین ترشح شود. خودتان را نظارت کنید. بررسی کنید چه چیزهایی باعث خندیدن شما می شوند. صدای قهقهه برای راه اندازی آندورفین لازم است. البته مسخره کردن دیگران چنین اثری ندارد. تماشای برنامه های طنز می تواند راه انداز مناسبی برای ترشح آندورفین باشد.

گاهی گریه کنید:

گریه کردن به دلیل فشار جسمانی که به وجود می آورد باعث آزاد شدن اندورفین می شود. البته توصیه نمی شود به گریه کردن عادت کنید زیرا منجر به آزاد شدن مقدار زیادی کورتیزول می شود. با این حال بیشتر افراد بزرگسال نیاز به گریه کردن را در خود سرکوب می کنند که این خود  منجر به بروز تنش می شود. بنابراین سرکوب نکردن این نیاز تنش را از بین می برد. چند دقیقه گریه کردن می تواند احساس بدی که سالها سرکوب کرده اید را از بین ببرد.

با شیوه های متفاوتی ورزش کنید:

تغییر برنامه ورزش روزانه روش خوبی برای آزاد سازی اندورفین است زیرا کشش عضلانی را به دنبال دارد و کشش عضلانی آندورفین را آزاد می کند. البته اگر پیوسته روی یک عضو بدن کشش عضلانی به وجود آورید، ممکن است آن عضو آسیب ببیند. اگر روی بخش های دیگر بدن خود ورزش های متفاوت دیگری را انجام دهید و به حد متوسط تلاش کنید می توانید ترشح آندورفین را در خود تحریک کنید.

حرکات کششی:

آندورفین به هنگام کشیدن بدن نیز آزاد می شود. هر کسی می تواند حرکات کششی را به برنامه روزانه خود اضافه کند زیرا حتی زمانی که تلویزیون تماشا می کند، در صف ایستاده است یا با تلفن صحبت می کند می تواند این حرکات را انجام دهد. حرکات کششی متوسط جریان خود را وارد اعضایی می کنند که در تنش هستند. البته قبل از این که درد را تجربه کنید این حرکت را متوقف کنید زیرا اگر چیز کوچکی خوب است الزاما چیز بزرگتر، بهتر نیست.

فائقه رزاقی مسئول بخش آموزش کلینیک تخصصی روانشناسی و مشاوره پویش

برداشتی از کتاب عادتهای یک مغز شاد

نوشته لورتا گرزیانو برونینگ

ترجمه سید مرتضی ارجمندی نسب